Komersiu hanesan akordu ka tranzasaun ida entre sosa-nain no fa´an-nain (jeralmente iha nasaun ne´ebe la hanesan) hanesan troka rikusoin ida ka sasan no servisu ruma hafoini halo pagamentu. Jeralmente, komersiu mos ema hanaran negosiu.
FMI 1993 SNA no BPM5 hasai definisaun komersiu jeral hanesan sasan hotu-hotu ne´ebé tama-sai hosi fronteira nasional inklui merkadoria sira ne´ebé importa no eksporta husi konsumidor-entrepostu sira iha zona livre. Mekanismu ne´ebé bele hala´o komersiu, hanaran merkadu.
Forma orijinal hosi komersiu mak troka sasan ho sasan liu hosi troka diretamente sasan ne’e ka servisu ruma.
Ohin loron komersiante modernu sira hala’o negosiu liu husi meiu troka ida hanesan osan. Hanesan rezultadu, sosa bele haketak husi fa´an ka manan.
Komersiu entre komersiante nain rua ita hanaran komersiu bilateral, no wainhira komersiante liu hosi nain rua ita hanaran komersiu multilateral.
Komersiu iha tamba razaun oi-oin. Liu husi espesializasaun no divizaun servissu, ema barak konsentra liu iha aspetu kiik produsaun nian, halo komersiu ba produtu sira seluk.
Komersiu mós iha entre rejiaun sira tamba rejiaun la hanesan no iha vantajem komparativu iha produsaun ba produtu balu ne´ebé bele halo komersiu, ka tamba rejiaun la hanesan iha benefisiu ba fatin atu halo produsaun barak.
Halo negosiu mos bele refere ba asaun ne´ebé dezempenha husi komersiante sira no ajente merkado sira seluk iha merkadu finanseiru.
Diresaun Nasional Alfandega Timor-Leste nian halo rejistu ba importasaun ka eksportasaun sasan no servisu sira hotu ne´ebé tama ka sai husi rai laran.
Diresaun Nasional Estatistika, uza informasaun ne´e hanesan baze ne´ebé fornese husi Diresaun Alfandega Timor-Leste nian, publika informasaun hosi ita nia nasaun nia komersiu esternu ne’e regularmente.
Diresaun Alfandega sira tau ketak rejistu ba dadus importasaun merkadoria no laós-merkadoria sira inklui esportasaun no re-esportasaun. Merkadoria sira ne´ebé importa mak produtu sira ne’ebe sujeitu ba impostu, no laós-merkadoria mak sira ne´ebé importa livre husi taxa impostu sira. Sasan re-esportasaun mak hanesan ekipamentu UN nian ne´ebé uluk importa hafoin haruka hikas fali ba nasaun orijen.
Balansu komersiu (ka eksportasaun lolós, NX) mak diferensa entre valor osan Esportasaun nian no Importasaun iha ekonomia ida durante periudu balu. Balansu pozitiu hosi komersiu nian kuñesidu hanesan komersiu ne´ebé iha funan/lukru no signifika katak esporta barak liu ke importa;
Balansu negativu hosi komersiu kuñesidu hanesan osan la-to’o (defisit) ka informalmente bele dehan lakuna negosiu nian.
Timor-Leste nia dadus estatíska atual konabá komérsiu aprezenta mós iha gráfiku.
FMI 1993 SNA no BPM5 hasai definisaun komersiu jeral hanesan sasan hotu-hotu ne´ebé tama-sai hosi fronteira nasional inklui merkadoria sira ne´ebé importa no eksporta husi konsumidor-entrepostu sira iha zona livre. Mekanismu ne´ebé bele hala´o komersiu, hanaran merkadu.
Forma orijinal hosi komersiu mak troka sasan ho sasan liu hosi troka diretamente sasan ne’e ka servisu ruma.
Ohin loron komersiante modernu sira hala’o negosiu liu husi meiu troka ida hanesan osan. Hanesan rezultadu, sosa bele haketak husi fa´an ka manan.
Komersiu entre komersiante nain rua ita hanaran komersiu bilateral, no wainhira komersiante liu hosi nain rua ita hanaran komersiu multilateral.
Komersiu iha tamba razaun oi-oin. Liu husi espesializasaun no divizaun servissu, ema barak konsentra liu iha aspetu kiik produsaun nian, halo komersiu ba produtu sira seluk.
Komersiu mós iha entre rejiaun sira tamba rejiaun la hanesan no iha vantajem komparativu iha produsaun ba produtu balu ne´ebé bele halo komersiu, ka tamba rejiaun la hanesan iha benefisiu ba fatin atu halo produsaun barak.
Halo negosiu mos bele refere ba asaun ne´ebé dezempenha husi komersiante sira no ajente merkado sira seluk iha merkadu finanseiru.
Diresaun Nasional Alfandega Timor-Leste nian halo rejistu ba importasaun ka eksportasaun sasan no servisu sira hotu ne´ebé tama ka sai husi rai laran.
Diresaun Nasional Estatistika, uza informasaun ne´e hanesan baze ne´ebé fornese husi Diresaun Alfandega Timor-Leste nian, publika informasaun hosi ita nia nasaun nia komersiu esternu ne’e regularmente.
Diresaun Alfandega sira tau ketak rejistu ba dadus importasaun merkadoria no laós-merkadoria sira inklui esportasaun no re-esportasaun. Merkadoria sira ne´ebé importa mak produtu sira ne’ebe sujeitu ba impostu, no laós-merkadoria mak sira ne´ebé importa livre husi taxa impostu sira. Sasan re-esportasaun mak hanesan ekipamentu UN nian ne´ebé uluk importa hafoin haruka hikas fali ba nasaun orijen.
Balansu komersiu (ka eksportasaun lolós, NX) mak diferensa entre valor osan Esportasaun nian no Importasaun iha ekonomia ida durante periudu balu. Balansu pozitiu hosi komersiu nian kuñesidu hanesan komersiu ne´ebé iha funan/lukru no signifika katak esporta barak liu ke importa;
Balansu negativu hosi komersiu kuñesidu hanesan osan la-to’o (defisit) ka informalmente bele dehan lakuna negosiu nian.
Timor-Leste nia dadus estatíska atual konabá komérsiu aprezenta mós iha gráfiku.
